Ikona Deesis

Deesis (z gr. Δεομαι, modlitwa, prośba, błaganie) – jest typem ikonograficznym przedstawiającym Chrystusa na tronie jako Zbawiciela i Sędziego pomiędzy przedstawionymi w modlitewnych pozach Matką Bożą oraz św. Janem Chrzcicielem jako Orędownikami ludzkości. Ikona ta jest wyrazem wiary Kościoła unaoczniającym wstawiennictwo świętych za nasze grzechy.
Centralne miejsce ikony zajmuje Chrystus, zasiadający na tronie. Zbawiciel ma duży nimb krzyżowy (linie tworzą krzyż, taki nimb może mieć jedynie któraś z Osób Trójcy), wewnątrz którego znajdują się trzy litery greckie OΩN, oznaczające słowa wypowiedziane do Mojżesza: „Jestem Który Jestem”. Chrystus podnosi prawą dłoń w geście błogosławieństwa. Palce dłoni tworzą litery, które są skrótem imienia: IC XC (Jezus Chrystus). Trzy stykające się palce symbolizują Trójcę Świętą, a dwa pozostałe dwoistość natury Jezusa: Bóg i człowiek. W lewej dłoni Jezus trzyma Ewangelię otwartą na słowach: „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem” (J 14,6). Stopy Chrystusa jako Króla i Władcy opierają się na podnóżku, który symbolizuje ziemię oraz grzech: „Niebiosa są moim tronem, a ziemia podnóżkiem dla nóg moich” (Iz 66,1). Dlatego Jezus „złożywszy raz na zawsze jedną ofiarę za grzechy, zasiadł po prawicy Boga, oczekując tylko, aż nieprzyjaciele Jego staną się podnóżkiem pod Jego stopy” (Hbr 10,12-13).
Przed tronem Chrystusa oręduje dwoje najdoskonalszych przedstawicieli rodzaju ludzkiego, których modlitwa jest najskuteczniejsza: Matka Jezusa i Pański Poprzednik. Stoją oni w bezpośredniej bliskości Zbawiciela. To do nich ludzie zanoszą swoje błagania i przez ich wstawiennictwo oczekują łask. Św. Jan Chrzciciel i Bogarodzica to pierwiastki męskości i kobiecości, które w łączności z Jezusem odnajdują swoją pełnię. Postacie te symbolizują także dwa płuca, którymi oddycha Kościół: modlitwę ludu i modlitwę kapłanów. Deesis jest zwieńczeniem modlitwy modlącego się Kościoła. Gesty uniesionych rąk Maryji i św. Jana wskazujących na Chrystusa oznaczają nie tylko gest modlitwy, ale również uwielbienia bądź adoracji. Wyrażają one modlitwę bez słów. Ikona ta symbolizuje Gody Baranka: Chrystus ze swoją oblubienicą, Kościołem, reprezentowanym przez Bożą Rodzicielkę oraz przyjaciel Oblubieńca (J 3,29), prekursor prowadzący do obietnicy.
Św. Jan Chrzciciel to ten, który przygotował drogę na przyjście Chrystusa. Sam Jezus mówił o Janie, iż nie ma większego od niego (Mt 11,7-14; 21,25n; Łk 7,24-30). Jan jako największy wśród narodzonych z niewiast staje z rękami wzniesionymi ku Zbawicielowi i wraz z Maryją prosi za grzeszną ludzkością. Bogarodzica i św. Jan Chrzciciel stoją przed Jezusem jako ci, którzy zwiastowali początek nowej ery: Maryja odpowiadając na słowa anielskiego pozdrowienia oraz Jan jako głos wołającego na pustyni. Stają się oni niejako mediatorami między Nowym a Starym Przymierzem. Maryja jest tą, która pod krzyżem stała się Matką całej ludzkości (J 19, 26-27), a Jan tym, który zapowiedział przyjście Chrystusa, głosząc nawrócenie, przemianę serca, wyznanie grzechów oraz przyjęcie łaski (Mt 3,7-10).
Zastosowane w ikonie kolory mają charakter symboliczny. Tło ikony jest złote, aby nadać ikonie sens światłości i nadrealności. Kolor ten oznacza królowanie, oddanie czci, świętość, jest jasnością Boga i jednością, jest kolorem niepodzielnym jak niepodzielny jest Bóg. Dolna część tła ikony ma kolor zielony. Na ikonach zielonym kolorem malowano ziemię, kolor ten obecny był tam gdzie zaczynało się życie. W ikonie Deesis ma on głębokie uzasadnienie: Maryja i Jan Chrzciciel są przy Jezusie od początku Jego życia.
Spodnia szata Jezusa (chiton, tunika) jest koloru czerwonego, co oznacza człowieczeństwo Chrystusa, Jego mękę, krew i cierpienie, także ludzką naturę. To kolor walki i ofiarności. Kolor purpurowy jest przypisany władzy królewskiej. Na prawym ramieniu chitonu widoczny jest naszyty pas klaw – znak godności patrycjańskiej. To symbol czystości i doskonałości ziemskiej natury Zbawiciela, oznaka Jego szczególnej roli mesjańskiej. Wierzchnia szata zwana hymantion jest koloru niebieskiego – to symbol nieba, duchowości, tajemnicy, nieosiągalności. Kolory te łączą to, co w naszym rozumieniu nie jest możliwe do połączenia: ziemia i niebo, bóstwo i człowieczeństwo, łączą dwie natury Chrystusa – Boską i ludzką. To, co w upadłym świecie jest nie do scalenia, w Jezusie Chrystusie staje się jednością.
Szaty Bogurodzicy są błękitne, a na nich znajduje się czerwona chusta maforion. Szaty Maryji stanowią lustrzane odbicie szat Chrystusa, co symbolizuje tajemnicę Wcielenia Chrystusa, która czyni Maryję Bogurodzicą, jak również połączenie macierzyństwa oraz dziewictwa. Jeżeli Chrystus – Przedwieczny Bóg, stał się człowiekiem, to Maryja – ziemska kobieta, zrodziła Boga.
Św. Jan Chrzciciel szatę spodnią ma w kolorze brązowym, który jest symbolem ziemi, ubóstwa. Wierzchnia szata w kolorze zielonym symbolizuje Ducha Świętego i jest metaforą młodości, nadziei, wewnętrznego bogactwa oraz kwitnącej ziemi.
Deesis jest wstawiennictwem, modlitwą za ludzi w ich ziemskim pielgrzymowaniu, modlitewnym całunem rozpostartym nad światem, pomocą dla ludzkiej niemocy, nieustannym błaganiem Kościoła za jego dziećmi.
Przedstawiona ikona Deesis została napisana techniką tempery jajowej. Nimby pokryte są płatkami 24-karatowego złota, które położone zostało na pulment (bolus) i polerowane agatem. Na tło ikony składają się płatki szlagmetalu. Na deskę naklejono płótno, na które położono 12 warstw gruntu, powstałego z kleju króliczego i kredy szampańskiej. Warstwy te zostały położone metodą „na krzyż”.
Ikona ma wymiary 80 cm x 50 cm.
Każdy etap tworzenia ikony poprzedzony został modlitwą.

Ikona Świętej Rodziny

Ikona Świętej Rodziny przedstawia Jezusa, Maryję – Jego matkę i Józefa – opiekuna. Prawa dłoń Jezusa ułożona jest w geście błogosławieństwa, gdyż przyszedł On na świat nie po to, aby potępiać, ale by zbawić (por. J 3, 17). Natomiast palce dłoni tworzą litery, które są skrótem imienia: IC XC (Jezus Chrystus). Trzy stykające się palce dłoni Chrystusa symbolizują Trójcę Świętą, a dwa pozostałe dwoistość natury Jezusa: Bóg i człowiek. Jezus na przedstawionej ikonie ma nimb krzyżowy, wewnątrz którego znajdują się trzy litery greckie OΩN, oznaczające słowa wypowiedziane do Mojżesza: „Jestem Który Jestem”. Szata Jezusa ma odcień bieli, oznaczający Boskość, czystość i niewinność. Wierzchnią szatę pokrywają złote asystki. Kolor ten symbolizuje świętość, oddanie czci, nieśmiertelność, Bożą chwałę. Osoba Jezusa znajduje się w centrum ikony. Jezus zasiada na ręce Maryji. To odniesienie do typowych wizerunków ikonograficznych Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus.
Maryja ma pokornie schyloną głowę, co wprowadza w tajemnicę zwiastowania: „Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa twego” (Łk 1, 38). Maryja jest zwrócona ku Jezusowi i Jemu służy jako Matka. Jej ręce i ręce Jezusa stykają się, co podkreśla bliską wzajemną relację, miłość. Szaty Bogurodzicy są błękitne (symbol nieba, duchowości, tajemnicy, nieosiągalności). Na nich znajduje się czerwona (symbol ludzkiej natury) chusta maforion. Kolorystyka szat Maryji symbolizuje nam tajemnicę Wcielenia Chrystusa, która czyni Maryję Bogurodzicą, jak również połączenie macierzyństwa oraz dziewictwa. Na szacie Maryji znajdują się trzy złote gwiazdy (na głowie i na ramionach) oznaczające, iż Maryja zawsze była dziewicą: przed poczęciem Syna Bożego, w trakcie i po urodzeniu Jezusa.
Józef służy i robi to, co polecił mu Bóg: „nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło” (Mt 1, 20). Wierzchnia szata Józefa ma kolor brązowy, który oznacza ubóstwo, ziemię, oddaje to kim był i jak żył Józef.

Przedstawiona ikona została napisana techniką tempery jajowej. Nimby Jezusa, Maryji i Józefa zostały utworzone z płatków 24 karatowego złota. Deskę pokryto płótnem, na którym metodą „na krzyż” położono 12 warstw lewkasu powstałego z kleju króliczego i kredy szampańskiej.
Ikona ma wymiary 21 cm x 16 cm.
Każdy etap tworzenia ikony poprzedzony został modlitwą.

Informacje

• Nazywam się Patrycja Sirek Z ikonami zetknęłam się po raz pierwszy kilkanaście lat temu, gdy, będąc na wschodzie kraju trafiłam do monasteru w Jabłecznej. Zachwyciła mnie wtedy wschodnia ikonografia. Miałam również okazję przebywać w Kijowie, gdzie podziwiałam przepiękne ikony w cerkwiach, co jeszcze pogłębiło i ugruntowało moją fascynację tą sztuką. Efektem tej fascynacji była kilkuletnia praca nad reprodukcjami ikon w Domu Życia przy Wspólnocie Dobrego Pasterza w Góralach.
  Więcej
• Technologia tworzenia ikony w całości nasycona jest symboliką. Przedstawione ikony zostały napisane według tzw. kanonu ikonopisarskiego, czyli ściśle określonych reguł.
  Więcej